سخن گفتن از خدا

توضیحات محصول

در متون مقدس دینی و نیز در زبان متدینان، گزاره‌های دینی متنوعی وجود دارد که از آن جمله است: گزاره‌های تاریخی، اخلاقی، طبیعی و... از میان همه‌ی این گزاره‌ها، گزاره‌های درباره‌ی خدا، ویژگی‌های خاصی دارند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به ابهام‌های معناشناختی خاص این نوع از گزاره‌ها اشاره نمود. ما به هنگام سخن گفتن از خدا، به طور معمول از طریق بیان اوصاف خداوند به سخن گفتن درباره‌ی او می‌پردازیم. بنابراین برای درک درست معنای این نوع گزاره‌ها، چاره‌ای جز تحلیل معناشناختی اوصاف الهی نیست. پرسش اصلی در بحث سخن گفتن از خدا این است که چگونه می‌توان از طریق زبان محدود بشری درباره‌ی موجود نامحدود و متعالی سخن گفت؟ بر این اساس، کتاب حاضر به بررسی پاسخ‌های متفکران مختلف به این سوال اختصاص یافته و این نظریه‌ها مطرح گردیده است: نظریه‌ی بیان ناپذیری؛ نظریه‌ی سلبی؛ نظریه‌ی تمثیل؛ نظریه‌ی عرفانی؛ نظریه‌ی اشتراک معنوی و تشکیک وجودی؛ نظریه‌ی کارکردگرایی؛ و نظریه‌ی بی‌معنایی. از بررسی دیدگاه‌های مذکور این نتایج به دست می‌آید، مبانی نظریه‌ی بیان‌ناپذیری بر فرض درستی، مستلزم کنار نهادن ذهن و زبان در مواجهه با امر متعالی است. نظریه‌ی سلبی نیز بر مبانی نادرستی استوار است. سخن گفتن سلبی درباره‌ی خدا بدون معرفت ایجابی درباره‌ی او نه ممکن است و نه مطلوب. نظریه‌ی تمثیل نیز علاوه بر مشکلات منطقی دیگر، زبان دینی را به زبان مجازی تبدیل کرده و چیزی درباره‌ی خود خدا بیان نمی‌کند. نظریه‌ی بی‌معنایی سخن گفتن از خدا، بر اصل تحقیق‌پذیری تجربی ـ به عنوان تنها معیار معناداری ـ مبتنی است؛ اصلی که منزلت منطقی روشنی نداشته و بر مبانی نادرستی استوار است. نظریه‌ی کارکردگرایی نیز تنها به تحلیل بخشی از گزاره‌های درباره‌ی خدا می‌پردازد، و از تحلیل جامع همه‌ی گزاره‌های کلامی ناتوان است. از میان این نظریه‌ها می‌توان گفت: انضمام نظریه‌ی ابن عربی و نظریه‌ی اشتراک معنوی در عین تشکیک وجودی که از سوی طرفداران حکمت متعالیه مطرح شده، توجیه بهتری برای معناشناسی اوصاف الهی است.