درآمدی بر روان‌شناسی علم: تحلیل روان‌شناختی فرآیند نظریه‌پردازی

توضیحات محصول

در این پژوهش عوامل تأثیرگذار بر معرفت‏شناسی و فرایندهای شناختی مانند فرایندهای اجتماعی، تأثیرات زیستی رشد و شخصیت و همچنین عواملی که بر نوع رفتار علمی افراد از لحاظ روان‏شناختی نقش ایفا می‏‏کنند مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از نظر نویسنده رفتارهای علمی دانشمندان در خلاء صورت نمی‏‏پذیرد و عواملی مانند ژنتیک، محیط کار و خانواده، هیجانات و انگیزش‏ها و عوامل دیگر مکانیسم علمی و معرفتی او نقش دارند. نگارنده بر اساس مدلی که آقای فیست و آقای گورمن از تأثیرات روان‏شناختی بر روی فعالیت‏های علمی افراد در سال 1998 میلادی ارایه داده‏اند و نقشه راه و نمایش کلی از مجموعه تأثیرات روان‏شناختی بر رفتار دانشمندان مطرح کرده‏اند، به تبیین عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای علمی افراد پرداخته و از منظری روان‏شناختی به تبیین فلسفه علم و علوم انسانی می‏‏پردازد. بر این اساس وی نخست مروری سریع بر فرآیند توسعه تاریخی روان‏شناسی علمی و نیز مبانی معرفت‏شناختی اتخاذ شده در آن می‏نماید و تاریخچه‏ای از روان‏شناسی علم در انتهای قرن بیستم ارایه می‏‏دهد. آنگاه نسبت بین روان‏شناسی علم با معرفت‏شناسی را واکاوی می‏‏کند و حوزه وظایف این علم را در توصیف علم و رفتار علمی بیان می‏‏دارد. در ادامه وی به سراغ روان‏شناسی ‏زیست‏شناختی علم می‏‏رود و ریشه‏های ژنتیکی استعداد علمی افراد و خلاقیت آن‌ها را مورد کنکاش قرار می‏‏دهد. در همین زمینه وی فرایندهای رشد عصبی و ساختار تخصصی شده مغز انسان و ارتباط این موضوعات با بروز توانایی‏های علمی در نوع انسان را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‏‏دهد. در این زمینه وی به جست‌وجوی پاسخ مناسبی برای این سؤال می‏رود که آیا نرخ تولید علم و معرفت‏شناسی در زنان و مردان یکسان است و یا این‏که تفاوت‏های جنسیتی، تفاوت‏هایی را در زمینه استعداد علمی باعث می‏شوند؟ در ادامه نویسنده از منظر روان‏شناسی رشد علم به بازخوانی فرایندهای تأثیرگذار در رفتار علمی پرداخته و نموداری از رشد سن افراد و میزان توانایی‏های علمی آنان ترسیم نموده و تأثیر گذشت عمر بر فرایندهای معرفت‏شناسی افراد را مورد مطالعه قرار می‏‏دهد. در فصل بعدی وی رابطه میان روان‏شناسی شخصیت و علم را مورد بحث و بررسی قرار داده و تفاوت‏های شخصیتی میان دانشمندان و غیر دانشمندان و تفاوت‏های میان خود دانشمندان را از لحاظ حوزه‏های گوناگون علم و دانش بررسی نموده است. وی همچنین از لحاظ روان‏شناسی اجتماعی علم نیز به ارزیابی تأثیر اجتماع بر کیفیت و توسعه علم و معرفت‏شناسی پرداخته و قلمروی اجتماعی علم و الگو دادن جامعه به افراد برای دیدگاه‏های علمی آنان را تحلیل نموده است. در فصل بعدی وی به کاربردهای بالفعل و بالقوه روان‏شناسی علم اشاره نموده از لحاظ درون رشته‏ای به تبیین آثار و کاربردهای علمی و عملی روان‏شناسی علم پرداخته است. از نظر وی روان‏شناسی علم با ارایه تصویری غنی از واقعیت روانی و شخصیتی دانشمندان می‏‏تواند نقش به سزایی در ارتقای ناظر بر نهاد علم و تئوری پردازی علمی داشته باشد. در فصول پایانی وی به تأثیرات زیستی رشد شخصیت بر علم و معرفت علمی بر اساس نمودارهایی از فیست دگرگون پرداخته است.