گزارش اهل بیت از تقابل در مدیریت میراث نبوی ـ نگاهی به تاریخ جمع قرآن و دیگر کتابت حدیث از زاویه ای دیگر

توضیحات محصول

کتاب «تقابل در مدیریت میراث نبوی» نوشته عبدالعلی موحدی، به تحلیلی نوآورانه از دو بحران اساسی تاریخ صدر اسلام، یعنی سرنوشت جمع‌آوری قرآن و کتابت حدیث نبوی می‌پردازد. این اثر، رویدادهای مذکور را نه حوادثی جداگانه، بلکه نتیجه یک «تقابل مدیریتی» بنیادین میان دو رویکرد معرفی می‌کند: 1) مدیریت وصی (به نمایندگی امام علی (ع) و اهل بیت): با هدف حفظ یکپارچه و اصیل میراث پیامبر (ص 2) مدیریت حاکمیت وقت: با هدف تثبیت قدرت سیاسی خود. بخش اول: جمع قرآن، بهانه‌ای برای کنار گذاشتن وصی نویسنده معتقد است که شعار «حَسبُنَا کِتابُ الله» (کتاب خدا ما را بس است)، در ظاهر دفاع از قرآن اما در باطن، ابزاری سیاسی برای نفی مرجعیت علمی امام علی (ع) به عنوان مفسر منصوب قرآن بود. در همین راستا، مصحف جمع‌آوری شده توسط امام علی (ع) که علاوه بر متن کامل قرآن، شامل تفسیر، تأویل، شأن نزول و توضیحات پیامبر (ص) بود، توسط حاکمیت رد شد؛ زیرا پذیرش آن به منزله قبول مرجعیت بی‌بدیل ایشان بود. در مقابل، پروژه رسمی جمع‌آوری قرآن، با هدف ایجاد یک «قرآن صامت» و جداسازی آن از مفسر الهی خود صورت گرفت تا راه برای تفاسیر منطبق با سیاست‌های حاکمیت باز شود. تدبیر هوشمندانه اهل بیت (ع) در این مقطع، دو جنبه داشت: از یک سو برای حفظ وحدت، به همین مصحف رایج استناد کردند و از سوی دیگر، علم مکتوب و تفاسیر اصیل قرآن را از طریق نشر شفاهی و تربیت شاگردان، سینه به سینه منتقل نمودند. بخش دوم: منع حدیث، زمینه‌ای دیگر برای حذف وصی کتاب استدلال می‌کند که منع صدساله کتابت حدیث، یک استراتژی حساب‌شده برای به حاشیه راندن مرجعیت علمی اهل بیت (ع) و جلوگیری از نشر فضائل ایشان بود. این سیاست پیامدهای ویرانگری به همراه داشت: نفوذ اسرائیلیات: با ایجاد خلأ، افرادی با پیشینه یهودی و مسیحی میدان‌دار نقل معارف دینی شدند. پیدایش قیاس و رأی: در غیاب سنت مکتوب، فقهای وابسته به حاکمیت به ابزارهای شخصی روی آوردند. در برابر این استراتژی، ائمه (ع) با ترویج کتابت حدیث در میان اصحاب مورد اعتماد خود، فشار امنیتی را توزیع کرده و مراکز نشر حدیث را تکثیر نمودند. این تدبیر هوشمندانه سبب شد تا مکتب شیعه، برخلاف مکتب خلفا، از یک اتصال مستقیم و مستند به سنت نبوی برخوردار باشد. کتاب «تقابل در مدیریت میراث نبوی» نشان می‌دهد که تفاوت‌های بنیادین دو مکتب اصلی اسلام، ریشه در همان نقطه آغازین و در شیوه «مدیریت میراث نبوی» دارد؛ تقابلی میان رویکرد حاکمیت برای تفکیک مرجعیت اصیل دین و رویکرد وصایت برای حفظ یکپارچگی آن.